بهداشتی رفتارهای انجام و متنوع و مناسب تغذیه هدف: و زمینه حاضر که است مقطعی نوع از توصیفی حاضر مطالعه روشها: و مواد از

Transcript

1 69 دبیرستان مقطع دانشآموزان در بهداشتی و تغذیهای رفتارهای بررسی ارتقای و بهداشت آموزش دکتری دانشجوی 1. تربیت دانشگاه پزشکی علوم دانشکده سالمت ایران. تهران مدرس با مبارزه گروه استاد علمی هیات عضو 2. علوم دانشگاه بهداشت دانشکده بیماریها شهید درمانی بهداشتی خدمات و پزشکی مسئول( )نویسنده ایران. یزد یزد صدوقی بهداشت آموزش کارشناسیارشد دانشجوی 3. دانشگاه بهداشت دانشکده سالمت ارتقای و شهید درمانی بهداشتی خدمات و پزشکی علوم ایران. یزد یزد صدوقی صنایع مهندسی کارشناسیارشد دانشجوی 4. شهرکرد واحد اسالمی آزاد دانشگاه غذایی ایران. شهرکرد بهداشت دانشکده عمومی بهداشت کارشناس 5. درمانی بهداشتی خدمات و پزشکی علوم دانشگاه ایران. یزد یزد صدوقی شهید درمانگاه آموزشی مدیریت ارشد کارشناس 6. نفت صنعت درمان و بهداشت سازمان مرکزی ایران. بوشهر بوشهر 1392/12/2 دریافت: تاریخ 1392/11/16 پذیرش: تاریخ بهداشتی و تغذیهای رفتارهای بررسی دبیرستان مقطع دانشآموزان در عباس 3 خواجه زهرا 2 مقدم باقیانی محمدحسین 1 شهبازی حسن 6 یعجم علیان شهناز و 5 کریمی معصومه 4 اسماعیلی چکیده سالم بهداشتی رفتارهای انجام و متنوع و مناسب تغذیه هدف: و زمینه حاضر مطالعه از هدف است. دانشآموزان سالمت پایههای اساسیترین از شهر دبیرستان مقطع دانشآموزان در بهداشتی و تغذیهای رفتارهای بررسی میباشد. یزد در که است مقطعی نوع از توصیفی حاضر مطالعه روشها: و مواد از دانشآموز 320 بررسی مورد نمونه شد. اجرا و طراحی 1392 بهار و طبقهای نمونهگیری روش به که بوده یزد شهر دولتی دبیرستانهای نظام پرسشنامه دادهها گردآوری ابزار بودند. انتخابشده ساده تصادفی )رفتارهای بخش دو که بوده دانشآموزان سالمت مدرسهمحور مراقبت قرار استفاده مورد آن پایایی و روایی تأیید از پس بهداشتی( و تغذیهای دادهها اطالعات تحلیل و تجزیه برای پرسشنامهها تکمیل از پس گرفت. فراوانی )جداول توصیفی آمار از و شده SPSS16 آماری نرمافزار وارد استفاده کایاسکوئر استنباطی آماری آزمون و معیار( از انحراف و میانگین شد. بیش نمیخوردند. صبحانه همیشه دانشآموزان از %18 از بیش یافتهها: بیش میکردند مصرف روز در گازدار نوشابههای از یکبار حداقل %48 از مصرف آماده غذاهای از یکبار حداقل گذشته روز هفت طی آنها %64 از زا قبل را خود دستهای همیشه دانشآموزان از %14 تنها میکردند. مطالعه این در حاضر دانشآموزان از %8 از کمتر میشستند. غذا خوردن خود کالسهای طی فردی بهداشت و تغذیه بهداشت مختلف زمینههای در بودند. آموزشدیده مناسب آموزشی برنامههای طراحی و صحيح برنامهریزی نتیجهگیری: و نمك و چربي از سرشار و بیکیفیت آماده غذاهاي از پرهيز جهت در ضروري دانشآموزان برای فردی بهداشت و سالم زندگی شیوه بهطورکلی نظرمیرسد. به ایران. دانشآموزان بهداشتی رفتارهای ایی تغذیه رفتارهای واژهها: کلید 1392 زمستان. 4 شماره. اول سال

2 محمدحسین باقیانی مقدم و همکاران 70 Health and Nutritional Behaviors among High School Students Hassan Shahbazi, 1 MohammadHossein Baghianimoghadam, 2 Zahra Khjeh, 3 Abbas Esmaili, 4 Masoumeh Karimi 5 & Shahnaz Olyan 6 ABSTRACT Background and objective: Suitable and various nutrition and healthy behaviors of students are the most basic foundation of health. The aim of this study was to study the health and nutritional behaviors among high school students in Yazd city. Materials and methods: This was a descriptive (crosssectional) study. The research sample consisted of 320 high school students in Yazd city who were selected through Stratified Random Sampling. Data collection instrument included two parts of the GSHS questionnaire (health and nutritional behaviors) which was completed by the students and the study data was analyzed via SPSS 16 software. Results: More than 18% of students do not always eat breakfast. More than 48% of the students at least once per day consumed from carbonated drinks. More than 64 percent of them consumed fast food at least once during the last seven days. Only 14% of students always washed their hands before eating. Conclusion: Proper planning and design suitable training programs for avoid fast foods, poor quality and foods high in fat and salt, seems to be necessary for students. Keywords: Nutritional behaviors, Health behaviors, Students, Iran. 1. PhD Candidate in Health Education and Health Promotion, Dept. of Health Education, Faculty of Medical Sciences, Tarbiat Modares University (TMU), Tehran, Iran. 2. Full Professor, Dept. of Health Education, School of Health, Shahid Sadoughi Univ. of Medical Sciences (SSMUS), Yazd, Iran. (Corresponding author) baghianimoghadam@yahoo. com 3 MSc Student in Health Education. School of Health, SSMUS, Yazd, Iran. 4 MSc Student, Dept. of Food Science and Technology, Islamic Azad University, Shahrekord Branch, Shahrekord, Iran. 5 BSc in Public Health, SSMUS, Yazd, Iran. 6 MSc in Educational Administration, Central Clinic of Oil Industry, Bushehr, Iran. Received: 21/02/2014 Accepted: 07/03/2014 فصلنامه علمیپژوهشی آموزش بهداشت و ارتقای سالمت

3 71 دبیرستان مقطع دانشآموزان در بهداشتی و تغذیهای رفتارهای بررسی مقدمه جنبه مهمترین بیتردید جمعی و فردی بهصورت سالمتی تاکنون تاریخ قبل ما دوران از بشر که است حیات مسائل از یونسکو سازمان )1(. است کرده کوشش آن حصول بهمنظور بهبود ابتدایی آموزش برنامهریزی در را خود اهداف از یکی رفتارهای برقراری و بالقوه استعدادهای شکوفایی و رشد است داده قرار نوجوانان و کودکان در صحیح بهداشتی هر حق این )ساجب( بهداشت جهانی سازمان نظر از و )2( زندگی یک داشتن برای الزم مهارتهای که است کودکی خود روانی و جسمی اساسی احتیاجات با و فراگیرد را سالم )3(. شود آشنا بهطوریکه هستند جامعه از عظیمی قشر دانشآموزان نفر میلیون 13 به نزدیک ایران در دانشآموزی جمعیت جامعهای برای آنها روانی و جسمی سالمتی و )4( است ایجاد زمینه در لذا )75(. است ضروری و الزم سالم و پویا بهترین عنوان به میتوانند مدارس بهداشتی رفتارهای و پدران به جدید بهداشتی اطالعات آموزش برای پایگاه کانال وسیعترین مدارس باشند. فردا کارگزاران و مادران و مثبت نگرش ایجاد و بهداشتی اطالعات انتشار برای )3(. شوند تلقی جامعه در جدید بهداشتی رفتارهای و معلمین مدارس والدین برای دانشآموزان سالمت با است. شده تبدیل نگرانکننده عاملی عنوان به جامعه بهبود برای موثر و عمده تالشهای نگرانیها این وجود است شده انجام محدود صورت به دانشآموزان سالمت رشد بهبود در که است سالم مدرسهای ساجب نظر از )8(. و قابلدسترس اطالعات ارائه با و باشد متعهد دانشآموزان توانمند نگرشهایی و مهارتها با را دانشآموزان مرتبط کمک خود سالمتی مورد در آگاهانه تصمیمگیری به تا کند در هنوز مدارس در مفهوم این عملی کاربرد چند هر کنند. کم دست را ها پیشرفت این نباید ولی است اولیه مراحل تشکیل جزء 8 از مدارس بهداشت برنامههای )9(. بگیریم خدمات بدنی فعالیتهای بهداشت آموزش است: شده بهداشت روان بهداشت سالم تغذیه درمانی و بهداشتی )109(. کارکنان سالمت ارتقاء و مدرسه محیط اقتصادی شخصی عوامل از طیفی را جامعه افراد سالمت صحیح درک لذا )11(. میکنند تعیین محیطی و اجتماعی و تصمیمگیری به دانشآموزان سالمت بر موثر عوامل از دوران این که چرا کند) 8 ( می کمک مناسب و صحیح مداخله انسان زندگی تکامل و رشد دوران بحرانیترین و مهمترین از اساسیترین از یکی متنوع و مناسب تغذیه )1312(. است مدارس بهداشت مهم محورهای از یکی و سالمت پایههای بسیاری منبع تغذیهای مشکالت جهان سراسر در )7(. است ار دانشآموزان زندگی که میباشد مزمن بیماریهای از کشورهای از بسیاری مشابه )14(. است داده قرار تأثیر تحت ایران در نیز دانشآموزان نامناسب تغذیه توسعه حال در رد شده انجام مطالعه بهطوریکه است افزایش حال در )186 دانشآموزان که داد نشان کشور شهرستان 23 )15(. هستند نامطلوبی تغذیهای رفتارهای دارای ساله( شخصی های ویژگی تأثیر تحت نوجوانان غذاخوردن رفتار کیفیت است. جامعه و مدرسه خانه در محیطی زیست عوامل عملکرد یادگیری بر دانشآموزان غذایی رژیم تغذیهای )8(. میگذارد تأثیر بزرگسالی در آنها سالمت و امروز و رشد مطلوب نوجوانی دوران به دانشآموزان سالم تغذیه فقر مثل بیماریهایی و مشکالت از جلوگیری فکری توسعه بیماریهای دندان پوسیدگی سوءتغذیه خونی کم و آهن دیگر طرف از کند. می کمک غیره و سرطان عروقی و قلبی سالمت خطر عوامل سایر با است ممکن ناسالم تغذیه مرتبط بیتحرک زندگی سبک و کشیدن سیگار مانند منحصربهفرد موقعیت یک در مدارس بنابراین )10(. باشد زمینه در آموزش ترویج سالم غذاهای انتخاب ترویج برای تمرین برای دانشآموزان برای فرصت آوردن فراهم و تغذیه نقش مدارس مدیران و میباشد سالم غذایی انتخابهای مشابه ایران در نامناسب تغذیه )8(. دارند امر این در کلیدی است افزایش حال در توسعه حال در کشورهای از بسیاری زا %51 که داده نشان ایران در کشوری بررسی بهطوریکه نوشابههای صنعتی آبمیوههای پفکها انواع از کودکان یط در هوله و هله بهطورکلی و شکالتها نباتها آب گازدار )15(. بودند کرده استفاده مطالعه از قبل هفته 1 دانشآموزان سالمت محور مدرسه مراقبت نظام پرسشنامه پیشگیری و کنترل مرکز ساجب توسط 2001 سال از بینالمللی معتبر سازمانهای دیگر و یونیسف 2 ها بیماری بسیار ابزار یک پرسشنامه این )1916(. است شده طراحی 1 Global Schoolbased Student Health Survey (GSHS) 2 Centers for Disease Control and Prevention (CDC) 1392 زمستان. 4 شماره. اول سال

4 همکاران و مقدم باقیانی محمدحسین 72 )20( است دانشآموزان سالمت بر نظارت برای مفیدی دانشآموزان مرگومیر و سالمت بر موثر عمده عوامل که رفتارهای تغذیهای رفتارهای قبیل: از جهان سراسر در غیرعمدی های آسیب و خشونت سیگار الکل بهداشتی )2123(. میکند ارزیابی را جنسی فعالیت و بدنی فعالیت کار به را پرسشنامه این کشور 89 از بیش 2010 سال تا انعطافپذیری پرسشنامه این توجه قابل مزیت بودند برده قابلاطمینان و مختلف کشورهای شرایط با انطباق برای آن )20(. است مختلف قومیتهای و گروهها ارزیابی برای بودن مدرسهمحور مراقبت نظام پرسشنامه اینکه به توجه با کشورهای در سال چندین طی دانشآموزان سالمت سه هر که میکند توصیه ساجب است انجامشده مختلف از ایران در اما گیرد انجام مختلف کشورهای در یکبار سال است. استفادهشده کمتر پرسشنامه این تغذیه همچنین و بهداشتی رفتارهای اهمیت به توجه با و مهم بسیار دوران در که دبیرستانی دانشآموزان سالم مطالعه از هدف لذا دارند قرار خود تکامل و رشد بحرانی دانشآموزان در بهداشتی و تغذیهای رفتارهای بررسی حاضر است. بوده یزد شهر دبیرستان مقطع روشها و مواد اردیبهشت در که است مقطعی نوع از توصیفی حاضر مطالعه بررسی مورد جامعه شد. اجرا و طراحی 1392 سال خرداد و به توجه با که بوده یزد شهر دولتی دبیرستان دانشآموزان آمد. دست به نفر 264 نمونه تعداد فرمول 320 تعداد هدف جامعه بودن دسترس در به توجه با اما نمونهها شدند. گرفته نظر در مطالعه این انجام جهت نفر دو بین از پرورش آموزش مجوز با و ساده تصادفی روش به منطقه هر از یعنی شدند انتخاب مدرسه 4 یزد شهر ناحیه از سپس و انتخاب پسرانه مدرسه یک و دخترانه مدرسه یک انتخاب بررسی مورد نمونههای عنوان به نفر 80 مدرسه هر هر دانشآموزان جمعیت به توجه با هم مدرسه هر در شدند. طبقهای نمونهگیری روش به دانشآموزان از تعدادی مقطع شدند. انتخاب ساده تصادفی و مدرسه مراقبت نظام پرسشنامه دادهها گردآوری ابزار سؤاالت از حاضر مطالعه در بود. دانشآموزان سالمت محور جهت پرسشنامه این بهداشتی و تغذیهای رفتارهای بخش زبان به برگرداندن از پس که گردید استفاده مطالعه انجام اساتید از نظرخواهی با سؤاالت جزئی تغییر و فارسی آزمون و )0/73=α( درونی همسانی روش و هیئتعلمی مورد آن روایی و پایایی هفته( 2 فاصله )به آزمون باز )1( بود: قسمت سه شامل پرسشنامه گرفت. قرار تأیید مدرسه جنس سن قبیل از جمعیتشناختی متغیرهای تغذیهای رفتارهای به مربوط سؤال وپنج بیست )2( قد و وزن 30 طی صبحانه خوردن وضعیت قبیل: از دانشآموزان گذشته روز 30 طی نوشابه خوردن وضعیت گذشته روز وضعیت گذشته روز 7 طی آماده غذاهای خوردن وضعیت خوردن وضعیت گذشته روز 30 طی لبنیات و شیر خوردن میوه خوردن وضعیت گذشته روز 30 طی پرچرب غذاهای سؤال هفده )3( و غیره و گذشته روز 30 طی سبزی و دستها شستن قبیل: از آنها بهداشتی رفتارهای به مربوط دستها شستن گذشته روز 30 طی غذا خوردن از قبل مراجعه میزان گذشته روز 30 طی توالت به رفتن از بعد هب پرسشنامهها غیره. و دورهای معاینه برای دندانپزشک به جمعآوری برای که عمومی بهداشت کارشناس دو کمک از هدف ابتدا در گردید. تکمیل بودند آموزشدیده دادهها اینکه از و شد داده شرح کامال دانشآموزان برای را مطالعه و نام نوشتن به نیازی و بوده محرمانه کامال آنها اطالعات داده خاطر اطمینان دانشآموزان به نیست خانوادگی نام نرمافزار وارد دادهها بود. داوطلبانه مطالعه در شرکت شد آمار از دادهها تحلیل و تجزیه برای شدند. SPSS16 آماری و معیار( از انحراف و میانگین فراوانی )جداول توصیفی شد. استفاده کایاسکوئر استنباطی آماری آزمون یافتهها بود 0/62±15/88 بررسی مورد نمونههای سنی میانگین نیز دیگر )%50( نفر 160 و دختر آنها )%50( نفر 160 استفاده با نوجوان دختران تغذیهای وضعيت بودند. پسر به 5 از كمتر صدك شد تعیین سن برای BMI صدك از صدک طبیعی وزن دارای 84/9 تا 5 بین وزن کم عنوان مساوي و بيشتر صدك و اضافهوزن دارای 94/9 تا 85 بین که داد نشان نتایج شدند. گرفته نظر در چاق عنوان 95 به چاق هم )%1/3( نفر 4 و اضافهوزن دارای )%11/4( نفر 34 وضعیت بین معناداری آماری اختالف 1(. )جدول بودند BMI صدك اساس بر دانشآموز پسران و دختران تغذیهای )0/114=p(. نداشت وجود سالمت ارتقای و بهداشت آموزش علمیپژوهشی فصلنامه

5 73 دبیرستان مقطع دانشآموزان در بهداشتی و تغذیهای رفتارهای بررسی اصال گذشته روز 30 در )%2/5( نفر 8 دانشآموزان بین در )%11/7( نفر 37 و )%4/1( نفر 13 و بودند نخورده صبحانه بودند خورده صبحانه مواقع بعضی یا ندرت به ترتیب به از بودند. خورده صبحانه روز هر هم )%81/7( نفر 259 و )%26/8( نفر 15 نمیخوردند صبحانه روز هر که کسانی کردند عنوان وقت نداشتن و شدن بیدار دیر را آن دلیل بخورند چیزی نمیتوانند زود صبح اینکه )%37/5( نفر 21 )%30/4( نفر 17 و خانه در صبحانه نبودن )%5/4( نفر 3 و و جنس بین معناداری تفاوت کردند عنوان را موارد سایر بین در )114/=0p(. نداشت وجود صبحانه نخوردن دلیل به را خود صبحانه همیشه )%62/5( نفر 195 آموزان دانش ناهار همیشه )%6( نفر 19 تنها درحالیکه میبردند مدرسه ناهار اصال )%75/6( نفر 283 و میبردند مدرسه به خود با نمیبردند. مدرسه به خود با گذشته روز 30 در )%51/5( نفر 151 نمونهها بین از نفر 83 درحالیکه بودند نکرده مصرف گازدار نوشابه اصال و روز در دوبار )%13/7( نفر 40 روز در یکبار )%28/3( مصرف روز طول در بیشتر یا بار سه نیز )%6/5( نفر 19 هفت در دانشآموزان از )%35/6( نفر 113 بودند کرده استفاده ساندویچ و پیتزا مثل آماده غذاهای از گذشته روز نفر 53 یکبار )%32/8( نفر 104 درحالیکه بودند نکرده استفاده بیشتر و بار سه )%14/8( نفر 47 و دوبار )%16/7( 30 در )%11/5( نفر 35 آموزان دانش بین در بودند. کرده نفر 74 بودند نکرده استفاده قهوه و چای از گذشته روز )%40( نفر 122 و دوبار نسبت همین به یکبار )%24/3( نفر 17 درحالیکه بودند. کرده استفاده بیشتر و بار سه پرچرب غذاهای گذشته روز 30 در نمونهها از )%5/5( 55 روز در یکبار )%38/6( نفر 120 بودند نکرده مصرف در بار سه )%38/2( نفر 119 و روز در دوبار )%17/7( نفر نوشابههای مصرف لحاظ از میکردند. مصرف بیشتر و روز مصرف همچنین و قهوه و چای آماده غذاهای گازدار اختالف دانشآموز پسران و دختران بین پرچرب غذاهای )0/05 p(. نداشت وجود معناداری آماری در )%7/8( نفر 24 شیری فرآوردههای و شیر مصرف نظر از 133 درحالیکه بودند نکرده استفاده آن از گذشته روز 30 و روز در دوبار )%25/2( نفر 77 روز در یکبار )%43/5( نفر بودند. کرده استفاده روز در بیشتر و بار سه )%23/5( نفر 72 فرآوردههای و شیر مصرف و جنس بین معناداری تفاوت تری مناسب وضعیت دختران که طوری به داشت وجود شیری از )%0/6( نفر 2 گذشته روز 30 در )037/=0p(. داشتند نفر 42 درحالیکه بودند نکرده استفاده نشاستهای غذاهای نفر 190 و دوبار )%24/3( نفر 75 روز در یکبار )%13/6( درحالیکه بودند. کرده مصرف بیشتر و بار سه )%61/5( میوهها از گذشته روز 30 در نمونهها از )%3/2( نفر روز در یکبار )%21/9( نفر 69 بودند نکرده استفاده در بیشتر و بار سه )%48/2( نفر 152 و دوبار )%26/7( نفر 36 نیز سبزیجات مصرف نظر از داشتند. میوه مصرف روز بودند نکرده مصرف گذشته روز 30 در مصرف )%11/6( نفر در دوبار )%15/8( نفر 49 روز در یکبار )%44/8( نفر 139 سبزیجات از روز در بیشتر و بار سه )%27/8( نفر 86 و روز معناداری آماری اختالف 1(. )جدول بودند کرده استفاده )به نداشت وجود سبزیجات و میوهها مصرف و جنس بین.)p=0/199, p= 0/853 ترتیب از )%6/1( نفر 19 تنها جدید تحصیلی سال طی در تغذیه بهداشت منافع درباره کالسها در خود دانشآموزان )%70/7( نفر 220 ترتیب به درحالیکه بودند آموزشدیده نداشتند خاطر به یا ندیدند آموزش یا )%23/2( نفر 72 و در سبزیها و میوه خوردن منافع مورد در )%6/7( نفر 21 و شیر منافع مورد در بودند. آموزشدیده خود کالسهای وعده میان خوردن منافع مورد در و )%7/3( نفر 23 لبنیات )%1/6( نفر 5 ترتیب به بودند. آموزشدیده )%4/1( نفر 13 بهداشتی روشهای مورد در دانشآموزان از )%2/8( نفر 9 و بودند. آموزشدیده وزن کاهش و وزن کردن اضافه 12 طول در )%72/9( نفر 226 بررسی مورد نمونههای از نفر 84 و بودند کرده اندازهگیری را خود وزن گذشته ماه که کسانی بین از بودند. نکرده اندازهگیری نیز )%27/1( که میکردند سعی )%34/2( نفر 78 بود پایین آنها وزن کسانی از )%12/1( نفر 8 تنها و دهند افزایش را خود وزن استفاده پایین چربی با و کمتر غذای از بودند چاق که کاهش در سعی )%24/8( نفر 78 نمونهها کل از میکردند. جنس بین معناداری تفاوت بهطورکلی داشتند خود وزن )0/001>p(. داشت وجود خود وزن کنترل برای اقدام و در دانشآموزان از )%29/3( نفر 92 چیزی خوردن از قبل 44 درحالیکه نمیشستند اصال را خود دستهای مدرسه 51 مواقع بیشتر )%10/2( نفر 32 همیشه )%14( نفر ندرت به )%%30/3( نفر 95 و مواقع بعضی )%16/2( نفر 1392 زمستان. 4 شماره. اول سال

6 همکاران و مقدم باقیانی محمدحسین 74 بین اختالف این 1(. )جدول میشستند را خود دستهای )0/058=p(. نبود معنادار پسر و دختر دانشآموزان را خود مدرسه )%1/6( نفر 5 بررسی مورد نمونههای از روز 30 در )%22/2( نفر 70 کردند گزارش توالت فاقد 130 بودند نکرده استفاده مدرسه توالتهای از گذشته 23 مواقع بعضی )%19/7( نفر 62 ندرت به )%41/3( نفر از همیشه نیز )%7/9( نفر 25 و مواقع بیشتر )%7/3( نفر آموزان دانش بین از میکردند. استفاده مدرسه توالتهای غیراستاندارد را خود مدرسه توالتهای )%35/8( نفر 111 غیربهداشتی را آنها نیز )%63/5( نفر 195 خطرناک و به دسترسی نیز )%33/9( نفر 105 همچنین و کثیف و )%11/2( نفر 35 کردند گزارش سخت را مدرسه توالتهای شستن برای مکانی فاقد را خود مدرسه توالتهای هم از بعد 1(. )جدول کردند عنوان رفتن توالت از بعد دستها دستهای دانشآموزان از )%79/6( نفر 249 توالت به رفتن دستهای آنها از )%75/5( نفر 188 میشستند را خود )%1/9( نفر 6 درحالیکه میشستند صابون و آب با را خود و مواقع بعضی )%2/9( نفر 9 ندرت به )%3/5( نفر 11 اصال میشستند را خود دستهای مواقع بیشتر )%12/1( نفر 38 پسر و دختر دانشآموزان بین اختالف این 1(. )جدول )%90/1( نفر 281 نظر به بنا )0/336=p(. نبود معنادار نفر 19 درحالیکه بودند آشامیدنی آب دارای شان مدرسه یا خانه از را خود آشامیدنی آب میدادند ترجیح )%6/1( کنند. تهیه بیرون لثه سالمت وضعیت )%22/4( نفر 70 آموزان دانش میان از همچنین کردند ارزیابی خوب خیلی را خود دندانها و 16 متوسط )%37/1( نفر 116 خوب )%32/3( نفر 101 ارزیابی ضعیف خیلی )%3/2( نفر 10 و ضعیف )%5/1( نفر درد دچار )%51/8( نفر 161 گذشته ماه 12 در کردند. ندرت به )%31/2( نفر 97 درحالیکه بودند نشده دندان مواقع بیشتر )%2/6( نفر 8 مواقع بعضی )%13/2( نفر 41 نفر 14 داشتند را دندان درد همیشه )%1/3( نفر 4 و علت به جدید تحصیلی سال طی دانشآموزان از )%4/5( بررسی مورد دانشآموزان بین از داشتند. غیبت دندان درد به خود دندانهای معاینه برای هرگز )%22/8( نفر 68 نفر 85 همچنین و بودند نکرده مراجعه دندانپزشک کرده مراجعه موقع چه که آمد نمی یادشان نیز )%28/5( نفر 31 پیش سال یک )%27/5( نفر 82 درحالیکه بودند )%10/7( نفر 32 و پیش سال دو و یک بین )%10/4( به خود دندانهای معاینه برای پیش سال دو از بیش پسران به نسبت دختران داشتند. مراجعه دندانپزشک و میگذاشتند وقت بیشتر خود دندانهای معاینه برای )0/002=p(. بود معنادار اختالف این بودند کرده عنوان دانشآموزان از )%3/5( نفر 11 تنها عفونتهای از پیشگیری مورد در خود کالسهای در که نفر 9 همچنین و بودند داده آموزش آنها به انگلی مراکز مورد در که کردند گزارش نیز آنها از )%2/9( شده صحبت آنها با کالسها در انگلی عفونتهای درمان 1(. )جدول بود. بحث دوران در است ممکن نوجوانی و کودکی دوران اضافهوزن افزایش باعث امر این بماند. باقی نیز بزرگسالی و جوانی و گلوکز تحمل در اختالل خون پرفشاری خون چربی 24(. )21 میشود اجتماعی و روانی نامطلوب عواقب الغر دانشآموزان از %11 از بیش که داد نشان نتایج بودند چاق که درصدی 1/3 بر عالوه و بودند وزن کم و و نقیبزاده مطالعه در داشتند. اضافهوزن نیز %10 از بیش نیز گرفت انجام یزد در 1384 سال در که )25( همکاران چاق نیز %12 و بودند وزن کم و الغر دانشآموزان %15 حاضر مطالعه مشابه و داشتند اضافهوزن اینکه یا بودند داشتند. مناسبتری وضعیت پسران به نسبت دختران ساله 1411 نوجوانان در که )26( دیگری مطالعه در متأسفانه گرفت انجام دامغان شهر غیرانتفاعی مدارس اضافهوزن یا بودند چاق دختران %24 و پسران %18 سایر در مشابه انجامشده مطالعات با مقایسه در داشتند. تقریبا آنها اکثر به نسبت یزد 2( )جدول جهان نقاط دارد. تری مناسب وضعیت درازمدت در که کودکانی که است داده نشان تحقیقات تحت آنها سالمتی سطح و رفتار نمیخوردند صبحانه )27(. میگرفت قرار تأثیر سالمت ارتقای و بهداشت آموزش علمیپژوهشی فصلنامه

7 75 دبیرستان مقطع دانشآموزان در بهداشتی و تغذیهای رفتارهای بررسی )درصد(] [تعداد جنس حسب بر بررسی مورد دانشآموزان در بهداشتی و تغذیهای رفتارهای نسبی فراوانی و فراوانی توزیع 1. جدول جنس پسر دختر )13/4(20 )9/4(14 )2(3 )0/7(1 )10/7(3 )0(0 )96/8(150 )96/9(155 )86/4(133 )90/4(141 )94/1(141 )90/2(138 )49(73 )47/9(69 )62/4(98 )66/2(106 )90/1(131 )87/1(135 )14/7(23 )34/6(55 )3/9(6 )3/8(6 )55/2(85 )63/8(102 )7/2(11 )3/7(6 )18(28 )10(16 )42/8(65 )24(35 )11/5(18 )8/3(13 تغذیهای رفتارهای بهداشتی رفتارهای اضافهوزن داشتن چاقی سؤاالت خانه در کافی غذای نداشتن دلیل به صبحانه خوردن ندرت به یا نخوردن گذشته روز 30 طی روز هر در بیشتر و یکبار میوهها از استفاده گذشته روز 30 طی روز هر در بیشتر و یکبار سبزیجات از استفاده گذشته روز 30 طی روز هر در بیشتر و یکبار لبنیات و شیر از استفاده گذشته روز 30 طی روز هر در بیشتر و یکبار گازدار نوشابههای از استفاده گذشته روز 7 طی روز هر در بیشتر و یکبار آماده غذاهای از استفاده گذشته روز 30 طی روز هر در بیشتر و یکبار قهوه و چای از استفاده خود وزن کاهش برای تالش پزشک تجویز بدون وزن افزایش برای مایعی یا و پودر قرص از استفاده گذشته روز 30 طی غذا خوردن از قبل دستها شستن ندرت به یا هرگز گذشته روز 30 طی رفتن توالت از بعد دستها شستن ندرت به یا هرگز گذشته روز 30 طی صابون با رفتن توالت از بعد دستها شستن ندرت به یا هرگز برای دندانپزشک به کردن مراجعه پیش ماه 24 از بیش یا نکردن مراجعه دندان و دهان معاینه مدرسه در سالم آشامیدنی آب منبع نبود نمونهها کل )11/4(34 )1/3(4 )5/4(3 )96/8(305 )88/4(274 )92/2(282 )48/5(142 )64/4(204 )88/5(271 )24/8(78 )3/8(12 )59/6(187 )5/4(17 )13/9(44 )33/5(100 )9/9(31 )47/4(72 )24/7(39 )35/8(111 مدرسه در ناایمن و خطرناک توالتهای وجود )73/8(110 )53/8(85 )63/5(195 مدرسه توالتهای بودن غیربهداشتی و کثیف همیشه دانشآموزان از %18 از بیش حاضر مطالعه در زود»صبح را آن دلیل مهمترین که نمیخوردند صبحانه مطالعهای در بودند. کرده عنوان بخورند«چیزی نمیتوانند شد انجام )28( ارومیه دبیرستانی دانشآموزان در که در نمیکردند. مصرف صبحانه نمونهها از %52 متأسفانه ثبت ساجب در که کشورها سایر مطالعات بین مقایسهای نداشتن علت به صبحانه»نخوردن 2( )جدول است شده )2/7( بوده لبنان به مربوط درصد کمترین خانه«در غذا از بعد %5/4( )با یزد بود زامبیا به مربوط آن بیشترین و روی بر که بررسی در داشت. کمتری رتبه تایلند و لبنان غذایی وعده مصرفترین کم گرفت انجام تهران نوجوانان زا دانشآموزان از %20 از بیش بهطوریکه بود صبحانه )29(. میکردند خودداری آن خوردن از استفاده کاهش و سبزیها و میوهها از سرشار تغذیه از مشکالت از بسیاری بروز خطر میتواند آماده غذاهای قلبی اختالالت و مغزی سکته سرطان دیابت چاقی جمله از بیش حاضر پژوهش در )30(. دهد کاهش را عروقی و در گازدار نوشابههای از یکبار حداقل دانشآموزان از % زمستان. 4 شماره. اول سال

8 همکاران و مقدم باقیانی محمدحسین 76 )42( لیبی 15/2 6/ /2 47/3 28/2 روز هفت طی آنها %64 از بیش میکردند مصرف روز میکردند. مصرف آماده غذاهای از یکبار حداقل گذشته زا %88 از بیش و میوهها از دانشآموزان %97 به نزدیک میکردند. استفاده روز در یکبار حداقل سبزیجات از آنها مقایسه در آماده غذاهای و نوشابه مصرف لحاظ از متأسفانه است بوده برخوردار باالیی آمار از یزد کشورها سایر با لبنیات و سبزیجات میوهها از استفاده زمینه در درحالیکه بقیه به نسبت مناسبی و خوب آمار یزد در خوشبختانه 2(. )جدول شد مشاهده کشورها یزد شهر و مختلف کشورهای دانشآموزان در بهداشتی و تغذیهای رفتارهای فراوانی توزیع 2. جدول سؤاالت اضافهوزن داشتن چاقی یزد )41( کویت 50/6 22/6 )40( تایلند 10 4/4 )39( اندونزی 5/8 1/3 )38( امارات 21/5 12/1 )37( فیلیپین 5/5 8/2 )36( زامبیا )24( عمان 19/5 )35( لبنان 15/8 2/7 )21( اردن 13/9 3/5 11/4 1/3 تغذیهای رفتارهای صبحانه خوردن ندرت به یا نخوردن خانه در کافی غذای نداشت دلیل به در بیشتر و یکبار میوهها از استفاده گذشته روز 30 طی روز هر بیشتر و یکبار سبزیجات از استفاده گذشته روز 30 طی روز هر در و یکبار لبنیات و شیر از استفاده گذشته روز 30 طی روز هر در بیشتر 9/3 35/6 19/3 36/2 3/4 76/8 87/1 40/4 5/9 69/6 83/3 9/4 47/4 56/1 32/3 7/8 66/5 80/1 28/7 65/6 74/8 15/3 7/5 77/2 73/4 2/ /4 35/9 10/3 73/9 80/4 16/4 5/4 96/8 88/4 92/2 74/5 32/1 25/ / /8 48/5 و یکبار گازدار نوشابههای از استفاده گذشته روز 30 طی روز هر در بیشتر 48/ / /4 64/4 بیشتر و یکبار فودها فست از استفاده گذشته روز 7 طی روز هر در 9/2 6/8 8/7 4/3 6/6 4/3 12/5 6/3 4/4 7/5 59/6 قبل دستها شستن ندرت به یا هرگز گذشته روز 30 طی غذا خوردن از 7/6 7/8 5/9 3/3 4 7/3 2/6 8/9 4/3 4/8 4 4/7 15/5 21/5 7/8 9/9 2/3 2/3 5/6 5/4 13/9 بهداشتی رفتارهای بعد دستها شستن ندرت به یا هرگز گذشته روز 30 طی رفتن توالت از بعد دستها شستن ندرت به یا هرگز روز 30 طی صابون با رفتن توالت از گذشته سالمت ارتقای و بهداشت آموزش علمیپژوهشی فصلنامه

9 77 دبیرستان مقطع دانشآموزان در بهداشتی و تغذیهای رفتارهای بررسی همراه انگلی عفونتهای شيوع كاهش با كه عمده عامل يك شستشوي میکند تأیید را آن زيادي تحقيقات و است مزاج اجابت از بعد و غذا از قبل صابون و آب با دستها دانشآموزان از %14 تنها حاضر بررسی در )31(. است و میشستند غذا خوردن از قبل را خود دستهای همیشه %79 از بیش نمیدادند. انجام را کار این اصال %29 از بیش همیشه را خود دستهای توالت به رفتن از بعد آنها از آب با را خود دستهای افراد این از %75 که میشستند )28( همکاران و آقاخانی مطالعه در میشستند. صابون و از قبل دستها شستن به ملزم را خود دانشآموزان %54 )جدول کشورها سایر با مقایسه در میدانستند. غذا خوردن از قبل دستها نشستن زمینه در یزد وضعیت متأسفانه 2( همچنین میباشد مقایسه غیرقابل و باال بسیار غذا خوردن با تقریبا رفتن توالت از بعد دستها شستن نظر از هرچند از کمتر آنها به نسبت ولی میباشد نزدیک مطالعات دیگر میشود. استفاده صابون نمونههای از %1 به نزدیک که داد نشان حاضر مطالعه کردند. گزارش توالت فاقد را خود مدرسه بررسی مورد توالتهای که بودند کرده اعالم آنها %36 به نزدیک نیز %63 از بیش خطرناک و غیراستاندارد ها آن مدرسه %34 به نزدیک همچنین و کثیف و غیربهداشتی را آنها دانستند. می سخت را مدرسه توالتهای به دسترسی نیز خود مدرسه که کردند عنوان نمونهها از %90 هرچند درصد چند که نبود مشخص ولی است آشامیدنی آب دارای )32( همکاران و ززولی مطالعه در میباشد. بهداشتی آنها و مدارس از %64 از بیش در توالتها وضعیت ساری در از تر پایین مدارس %35 از بیش در ها دستشویی وضعیت آبخوری فقدان را مدارس اساسی مشکل و بود استاندارد حد مدرسه 29 مدرسه 45 بین از که کردند عنوان بهداشتی بودند. بهداشتی آبخوری فاقد بیماریها با مبارزه زمینه در بسیار پیشرفتهای علیرغم خصوص به و دندان و دهان بیماریهای جهانی سطح در در بیماریها شایعترین جزء هم هنوز دندانی پوسیدگی )33(. میشود محسوب ما کشور جمله از و جهان سطح به مدرسه ساعت میلیون 50 از بیش ساالنه بهطوریکه در کشورهای در دندان و دهان بهداشت مشکالت دلیل 24(. )21 میرود دست از توسعهیافته و توسعه حال دانشآموزان از %8 از بیش که داد نشان حاضر پژوهش خیلی و ضعیف را خود لثههای و دندانها سالمتی وضعیت 12 طی در آنها از نیمی از بیش کردند. ارزیابی ضعیف %5 به نزدیک و بودند شده دنداندرد دچار گذشته ماه غیبت دنداندرد علت به خود تحصیلی سال در آنها از درماننشده بیماریهای و دهان ضعیف بهداشت داشتند. )34(. بگذارد زندگی کیفیت بر عمیقی تأثیر میتواند دهانی میگردد: پیشنهاد ذیل موارد حاضر پژوهش نتایج به توجه با بررسي مورد سني گروه به توجه لزوم به توجه با مناسب آموزشی برنامههای طراحی و صحيح برنامهریزی اين آگاهي ارتقاء و تغذیهای الگوي وضع بهبود جهت در سبزي و ميوه مانند موادي از استفاده به نسبت قشر از سرشار و بیکیفیت غذاهاي از پرهيز و پروتئینها انواع به ضروري سالم زندگی شیوه بهطورکلی و نمك و چربي حاضر دانشآموزان از %8 از کمتر که چرا میرسد. نظر به تغذیه بهداشت مختلف زمینههای در مطالعه این در میان لبنیات سبزی میوه خوردن مورد در خصوص وزن کردن اضافه یا کردن کم بهداشتی روشهای و وعده بودند. آموزشدیده خود تحصیلی سال طی در خود هم مدارس در شیر توزیع رایگان طرح دادن ادامه باشد. موثر بسیار دانشآموزان سالمت در میتواند دانشآموزان مغذی مواد مصرف باعث انگلی آلودگی یادگیری و شناختی رشد کاهش باعث و شکم درد جهت مناسب آموزشی برنامههای طراحی میشود. آنها قبل دستها شستن خصوص به فردی بهداشت آموزش بیماریهای میتواند رفتن توالت از پس و غذا خوردن از دهد. کاهش آنها بین در را انگلی آنها استانداردسازی و مدارس محیط بهداشت یهبود پیشنهاد دانشآموزان ایمنی و سالمت افزایش جهت سطح در مدارس ایمنی وضعیت که هرگاه زیرا میگردد. مرگ و جراحت حوادث وقوع احتمال نباشد قبولی قابل دارد. وجود دانشآموزان GSHS پرسشنامه از بخش دو تنها حاضر مطالعه در میباشد. مطالعه این محدودیتهای از که استفادهشد فرهنگ و شرایط اساس بر پرسشنامه کل است الزم لذا قرار استفاده مورد بهتر تا شود استانداردسازی کشور تعداد از بهداشت جهانی سازمان به گزارش برای گیرد. گردد. استفاده کشوری سطح در بیشتری نمونههای 1392 زمستان. 4 شماره. اول سال

10 محمدحسین باقیانی مقدم و همکاران 78 And Effects of Training on Their Keepers in Esfahan. Journal of Ilam University of Medical Sciences ; 12(4445); Persian. 8 Dalton A. factors affect the health of middle school students, A Master s Research Paper Presented to The Faculty of the College of Education Ohio University Available from: documents/dalton.pdf (5 October 2011) 9 Denman S, Moon A, Parsons C, Stears D. The health promoting school: policy, research and practice. London; New York: Routledge Falmer; The Epidemiology Program Office, Centers for Disease Control and Prevention (CDC), Public Health Service, U.S. Department of Health and Human Services. Guidelines for school health programs to promote lifelong healthy eating. Atlanta, Georgia: U.S. Department of Health and Human Services, Public Health Service, Centers for Disease Control and Prevention (CDC) June 14, MMWR 1996; 45(No. RR9). Available from 11 Hijazi ST, Naqvi S. Factors Affecting Students Performance: A Case of Private Colleges. Bangladesh ejournal of Sociology. 2006;3(1):110. Available from bangladeshsociology.org/bejs%203.1%20 Naqvi.pdf 12 Jahani MA, MontazarFaraj R, Amiri M, Alinejad A, NikKhah S, Abbasiwand N. A Study of Impact of Nutrition on BMI of High School and Guidance School Students of Ghaemshahr City in Family Health. 2012; 1(2); 16. Persian. Available from sid.ir/fa/vewssid/j_pdf/ pdf 13 Pirzadeh A, Entezari MH, Hasanzadeh A. The effect of educational program based on سپاسگزاری در پایان الزم میدانم از معاونت کل آموزش و پرورش استان یزد و آموزش و پرورش منطقه یک و دو همچنین مدیران و کارکنان و دانش آموزان مدارس زینبیه کیخسرو فالح و ایرانشهر و همه کسانی که ما را در انجام این مطالعه کمک کردند بی نهایت تشکر و قدردانی نمایم. منابع 1 Mohseni M. Medical Sociology. 8 th ed. Tehran, Tahoory publication 2006: Jolaee S, Mehrdad N, Bahrani N &Moradi Kalboland M. A comparative investigation on health behaviors of students in primary schools with and without health educator. Hayat. 2004; 10(2): Persian. Available from id=269&slc_lang=en&sid=1&ftxt=1 3 Eskandari H, Rafieefar Sh, Akbari M. S & Jamshidi H. R. Curriculum comprehensive school health education in schools from preschool to high school ends. meher ramesh Statistical Center of Iran. National Population and Housing Census 2011 (1390). Available from: 5 Imani M, Rakhshani F & Tabatabaei S. M. T. Knowledge about students health needs among teachers of Zahedan Primary Schools. Zahedan Journal of Research in Medical Sciences (TabibEShargh) 2004; 8(3): Persian. Available from 6 Ramezankhani A. Comprehensive Textbook of Public Health, Chapter Eleven: School Health. Deputy of Research, Ministry of Health and Medical Education: Persian. Available from persian/public_health_ebook/11_19. pdf. 7 Sharifirad Gh.R, Amidi Mazaheri M & Akbarzadeh K. Hygiene of School Food Shops فصلنامه علمیپژوهشی آموزش بهداشت و ارتقای سالمت

11 79 بررسی رفتارهای تغذیهای و بهداشتی در دانشآموزان مقطع دبیرستان Survey content adapted for ethnic Fijian girls. Ethn Health 2010; 15(2): M.Al Qaseer B, Al Atoum H, Batarseh S & M. Al Jawhari N. Jordan Global School based Student Health Survey Report 2003: 59 pages. 22 Cheng Y, Newman I, Qu M, Mbulo L, Chai Y & et al. Being Bullied and Psychosocial Adjustment among Middle School Students in China. Journal of School Health2010; 80: Page R. M &Danielson M. Multicountry, crossnational comparison of youth tobacco use: Findings from Global Schoolbased Health Surveys. Addictive Behaviors 2011; 36: AlMuzahmi S & Abdou Hilmy S. Oman Global School based Student Health Survey Report 2005: 59 pages. 25 Naghibzadeh M, Mozaffari H, Nagheuaie Y. Prevalence of malnutrition among school students in Yazd in Ninth Iranian Nutrition Congress. Tabriz University of Medical Sciences Available from: Fallah H, Hosseini M & Keshavarz S.A. A study of the height, weight, Body Mass index (BMI) and intake of nutrients among 11 years old Adolescent of nonprofit schools in Damghan city. Toloo e Behdasht(Journal of Health school Yazd / Iran) 2006;5(3,4): Khalaj M & Mohammadi Zeidi E. Health education effects on nutritional behavior modification in primary school student. ShahreKord Univ Med Sci J. 2006; 8 (1): Aghakhani N, Ebrahimi M & Drosti Sh. Epidemiological Study of Pattern of food consumption in female high school students. Journal of Kerman University of Medical BASNEF model on the nutritional behavior of students. Zahedan J Res Med Sci (ZJRMS) 2010; 13(1): Owusu A, Murdock P.O, Weatherby N.L& et al. Measuring Nutritional Intake of Adolescents in Ghana, West Africa. International Electronic Journal of Health Education 2007; 10: Zamani AF, Faghihzadeh S, Sadeghi F. Application of the Health Belief Model for Unhealthy Eating Prevention among Primary School Children in Arak / Iran ( ). Behbood 2008; 11(4 (35)): Hazemba A, Siziya S, Muula A.S & Rudatsikira E. Prevalence and correlates of being bullied among in school adolescents in Beijing: results from the 2003 Beijing Global SchoolBased Health Survey. Annals of General Psychiatry 2008; 7(8): Swahn M. H, Ali B, Palmier J. B, Sikazwe G & Mayeya J. Alcohol Marketing, Drunkenness, and Problem Drinking among Zambian Youth: Findings from the 2004 Global SchoolBased Student Health Survey. Journal of Environmental and Public Health 2011; doi: /2011/ :8 pages 18 Fleming L. C & Jacobsen K. H. Bullying among middleschool students in low and middle income countries. Health Promotion International 2009; 25(1): Brown D. W, Riley L, Butchart A, Meddings D. R, Kann L & et al. Exposure to physical and sexual violence and adverse health behaviours in African children: results from the Global Schoolbased Student Health Survey. Bull World Health Organ 2009; 87: Becker A. E, Roberts A. L, Perloe A, Bainivualiku A, Richards L. K & et al. Youth health risk behavior assessment in Fiji: The reliability of Global Schoolbased Health سال اول. شماره. 4 زمستان 1392

12 محمدحسین باقیانی مقدم و همکاران 80 Health Survey in ZAMBIA 2004: 36 pages. 37 MiguelBaquilod M. Global School Based Student Health Survey (GSHS) in the PHILIPPINES : 39 pages. 38 Fikry M & AlMatroushi M. A. Global SchoolBased Student Health Survey (GSHS) in UNITED ARAB EMIRATES 2005: 42 pages. 39 Soerachman R. Global SchoolBased Student Health Survey (GSHS) in INDONESIA 2007: 26 pages. 40 Kramomtong P, Ruengdamrong J, Pujchakarn S, Junporng P, Tongaon T & et al. The Global Schoolbased Student Health Survey (GSHS) in THAILAND 2008: 74 pages. 41 Al Baho A & Badr H. E. The Global Schoolbased Student Health Survey (GSHS) in KUWAIT 2011: 31 pages. 42 Alawami A. A, Amar Saleh I, Ashoor S. A, A.Najem M, Abuseef K & et al. The Global Schoolbased Student Health Survey (GSHS) in LIBYA 2007: 38 pages. Sciences 2006; 13(2): Sadrzadeh Yeganeh H, Alavi A. M, Dorostymotlagh A. R, Mahmoodi M, Jarollahi N & et al. Relationship between obesity and nutritional behavior among highschool girls in Kerman. Payesh, Journal of the Iranian Institute for Health Sciences Research 2007; 6(3): Karimi H, Sam SH & Sajadi P. Physical and Nutritional Status in Primary Schoolchildren in Ramsar City in Journal of Babol University of Medical Sciences 2008; 10(1): Atashnafas E, Ghorbani R, Peyvandi S & Imani S. Prevalence of oxyuriasis and some related factors in kindergarten and primary school children in urban areas of Semnan province (2005). Journal of Semnan University of Medical Sciences 2007; 9(1): Zazuoli M.A, Abdi M, Ghahramani E & Ghorbanian M. Investigation of Environmental Indexes of District 1 Primary School in Sari, Iran. Iran. J. Health & environmental 2009; 2(3): Fallahinejad Ghajari M, Mirshekar Z, Razavi S. Knowledge and attitude toward oral and dental health among Zahedan s guidance school students. J Dent Sch 2007; 24 (4) : Keikhaee R, Rakhshani F, Izadi S & hashemi Z. Survey of oral health behaviors and its associated factors in female students of primary schools in Zabol based on health belief model. Journal of Zabol University of Medical Sciences 2012; 4 (2): Ammar w. The Global Schoolbased Student Health Survey (GSHS) in LEBANON 2005: 102 pages. 36 Sikazwe G, Ndakala C, Mwape B, Mayeya J, Musonda B & et al. Global School فصلنامه علمیپژوهشی آموزش بهداشت و ارتقای سالمت